Oryantiring (yönbulma, orienteering)

Harita yardimiyla yön bulmayi içeren, zamana karsi yapilan bir spor. Farkli arazi kosullarinda yapilabilse de (bkz. Oryantiring türleri), genellikle ormanlik arazide yapilmasi tercih edilmektedir. Ancak parklarda, üniversite kampuslarinda, okullarda ve kapali alanlarda da ufak etkinlikler ve baslangiç çalismalari olarak mükemmel firsatlar saglayabilir. Orienteering özel olarak çizilmis çok detayli topografik harita kullanilarak yapilan bir navigasyon sporudur. Orienteering, zeka ile fiziksel becerinin birlesimi “düsünce sporu” olarak da tanimlanabilir.
Kisaca “Orienteering katilimcilarin ,bilinmeyen bir alanda harita ve pusula yardimi ile yönlerini bularak önceden yerlestirilmis kontrol noktalarina sirasi ile ugrayarak, kazanani en kisa sürede tamamlayanin belirledigi fiziksel ve zihinsel beceriye dayali bir spordur.

Nasil Yapilir?

Orienteering parkuru haritada belirtilen sirasi ile ziyaret edilecek bir dizi kontrol noktasindan meydana gelmistir. Kontrol noktalari yerleri haritada daire ile isaretlenen, ayirt edilebilen arazi özellikleridir. Örnegin girinti, çukur, patika kesisimi. Kontrol noktalari arazide turuncu-beyaz ya da kirmizi-beyaz bayraklarla belirtilir ve tam olarak haritada belirtilen yerlere yerlestirilir.
Her kontrol noktasi tanimlama için kontrol numarasina ve katilimcinin dogru kontrol noktasina ugradigini kanitlamak için zimba ya da elektronik zamanlama ünitesine sahiptir. Yarismaci yarisma sirasinda, bölgenin Orienteering haritasini, tüm kontrol noktalarinin açiklamalarinin listesini (control description) ve kontrol karti tasir. Kontrol karti baslangiç ve bitis zamanini kaydetmek ve her kontrol noktasinda bulunan zimba ile isaretleme için kullanilir. Eger elektronik sistem kullaniliyor ise zamani ve ugranilan hedef numaralarini kaydetmek için kontrol karti yerine elektronik yüzükler kullanilir.
Her katilimci yasina ve tecrübesine göre çesitli zorluk ve uzunluklarda olan belirli yas kategorileri için hazirlanmis olan parkurlardan birine katilir.her yastan katilimci kosarak ya da yürüyerek Orienteering sporunu yapabilir. Yarismacilar belirli zaman araliklari çikis alarak yarismaya baslarlar.
Yarismaci olarak amaç, tüm kontrol noktalarini navigasyon becerilerini kullanarak mümkün olan en kisa sürede bularak bitirmektir. Iki kontrol noktasi arasindaki rota seçimi yarismacinin kendisine aittir. Birinciyi en kisa sürede parkuru tamamlayan süre belirler. Orienteering seçilen rotada kalarak ilerlemek için sürekli konsantrasyon gerektiren bireysel bir spordur.

ARAÇLAR

• Harita: Oryantiring haritasi, topografik haritanin üzerine bitki örtüsü, kayalar, küçük çukur ve tümsekler, kuru dere ve sel yataklari, su kanallari, elektrik telleri, evler vb. unsurlarin isaretlenmesiyle olusturulur. Ölçek genellikle 1:5.000 - 1:25.000 araliginda olur. Esyükselti egrileri, arazideki ayrintilarin görülmesine imkân verecek sekilde 5 ila 25 metre sikliginda çizilir. Harita, yarismayi düzenleyenler tarafindan hazirlanarak sporculara yarisma öncesinde verilir

• Kontrol karti: Kontrol noktalarina gittiklerini kanitlamalari için sporculara yarisma öncesinde verilir. Yarismacilar kontrol noktalarindaki zimbalari bu karta basar.
  

• Pusula: Haritanin dogru yorumlanmasi ve kerteriz alma amaciyla yaygin olarak kullanilmakla birlikte zorunlu degildir. Gerek tecrübeli gerekse acemi sporcularin sadece harita ile oryantiring yapmasi mümkündür. Oryantiring pusulalari haritayla birlikte kullanilabilmesi için seffaf tabanli yapilirlar. Parmak pusulasi tek elde harita ile tasinabilmesi için parmaga takilabilen pusula tipidir.
  

• Giyim: Kolay kuruyan sentetik kumaslar tercih edilir. Kollarin ve özellikle bacaklarin çali ve dikenlerden korunmasi için uzun kollu tisört ve pantolon giyilir. Böylece dogada bulunan kene gibi zararli böceklerin isirmasina karsi da koruma saglanir. Çali ve dikenlerden daha iyi korunmak için tozluk da kullanilabilir.
  

• Ayakkabilar: Kosuya uygun ve zemini iyi tutan herhangi bir spor ayakkabisi kullanilabilir. Oryantiring için özel üretilen çivili ayakkabilar da bulunmaktadir.
  

ORYANTIRING TÜRLERI

Uluslararasi Oryantiring Federasyonu'nun kabul ettigi dört oryantiring disiplini vardir:

• Kosu: En yaygin oryantiring bransidir. Yürüyerek veya kosarak yapilabilir.
  

• Bisiklet : Kurallari kosu oryantiringine benzer. Mesafeler çogu kez daha uzun, harita ölçegi daha büyüktür. Yarismacilar haritalarini gidona tuttururlar.
  

• Kayak: Kuzey disiplini kayagiyla yapilir.
  

• Patika: Özellikle engellilere yönelik, hiz unsurunun geri plana itilip harita okuma unsurunun vurgulandigi oryantiring bransidir. Tekerlekli sandalye ile katilan bir sporcu ile kosabilen bir sporcu esit kosullarda yarisabilir.
  

Bunlar disinda, yapildigi araziye, kurallarina, zamana göre pek çok oryantiring türü vardir:

• Skor oryantiringi: Amaç, belirlenen sürede azami sayida hedef bulmaktir. Zaman doldugunda takim ya da bireylerin buldugu hedef sayisina göre puan degerlendirmesi yapilir.
  

• Bayrak oryantiringi: Takimlar halinde yapilir. Her yarismaci bulmasi gereken hedefe ulastiginda ayni takimdan baska bir sporcu sonraki hedefi bulmak için çikar.
  

• Gece oryantiringi: Karanlikta, kafa lambasi gibi bir aydinlatma araci ile yapilir.
  

• Park oryantiringi: Sehir içindeki park, kampüs vb. yesil alanlarda yapilir. Sehir içi oryantiring yarismalari Istanbul'daki Kapaliçarsi gibi labirentimsi mekânlarda da yapilabilmektedir. Bu tür yarismalar oryantiring meraklilarina farkli bir deneyim sundugu gibi, bu doga sporunu sehir içine tasiyarak daha popüler hale getirmekte ve kitlelere tanitmaktadir.
  

• Macera yarislari: Oryantiring, macera yarislarinin önemli bir ögesidir. Bu anlamda macera yarislarini oryantiring sporunun farkli sekillerde (bisiklet ,kano, tirmanis vb.) ve çok daha zor fiziksel ve ruhsal sartlarda yapilani olarak tanimlayabiliriz.
  

• Dag maratonu (dag asma yarismasi): Oryantiringe göre daha genis ve daha sarp arazide yapilan bir dayaniklilik sporudur. Bir günden uzun sürebilir. Yarismacilar belirli kamp malzemelerini tasimak zorundadir.